Paano Maghain ng Petition for Legal Separation sa Pilipinas?

Sa artikulong ito, matutunan mo ang proseso ng pag-file ng petition para sa legal separation sa Pilipinas, ang mga valid grounds para dito, at ang mga susunod na pangyayari kapag ito’y naaprubahan.

DISCLAIMER: Ang artikulong ito ay para sa pangkalahatang impormasyon lamang at hindi dapat ituring bilang legal advice o pamalit sa legal na payo. Dapat kang kumonsulta sa iyong abogado para sa payo ukol sa anumang partikular na isyu o problema. Ang paggamit ng impormasyong nakapaloob dito ay hindi lumilikha ng relasyon ng attorney-client sa pagitan ng may-akda at ng user/reader.

Table of Contents

Declaration of Nullity o Annulment of Marriage vs. Legal Separation

Ang Declaration of nullity of marriage ay naaangkop sa mga kasalang walang bisa mula pa sa simula dahil sa mga grounds sa ilalim ng Art.35, 36, 37, 38 at 53 ng Family Code. Ang Annulment of marriage naman ay para sa mga kasalang may bisa sa simula pero voidable batay sa grounds sa ilalim ng Art. 45 ng parehong code.

Ang Legal separation, sa kabilang banda, kapag idineklara ng korte, ay nagbibigay karapatan sa mag-asawa na mabuhay ng hiwalay at maaaring i-file sa anumang grounds sa ilalim ng Art. 55.

Ang pangunahing pagkakaiba ay sa nullity o annulment, napuputol ang tali ng kasal, habang sa legal separation, nananatili ang kasal, kaya hindi ka maaaring magpakasal muli. Dahil sa probisyong ito, hindi masyadong ginagamit ang legal separation bilang lunas.

Gayunpaman, may ilan pa ring pipili na mag-file ng legal separation dahil sa iba’t ibang rason tulad ng relihiyon; ayaw putulin ng isang asawa ang tali ng kasal at gusto lang nilang buwagin ang kanilang relasyon sa ari-arian; o mas madaling makakuha ng favorable decision sa legal separation kaysa sa annulment o nullity, at iba pa.

Ipatuturo ko sa inyo sa artikulong ito ang mga grounds para sa legal separation, ang mga dahilan kung bakit maaaring ma-deny ang inyong petition, ang mga hakbang na dapat gawin sa pag-file ng kaso, ang mga epekto kung sakaling kayo ay magkabalikan ng iyong asawa, at ang usapin sa property relations kasama na ang judicial separation of property, at iba pang mahahalagang impormasyon.

Ano ang mga Grounds para sa Pag-file ng Petition for Legal Separation?

Nagbibigay ang Art. 55 ng Family Code ng sampung grounds at karamihan sa mga ito ay direktang maintindihan at self-explanatory.

Repeated physical violence o grossly abusive conduct na nakadirekta laban sa iyo o sa iyong mga anak.
Physical violence o moral pressure para pilitin kang magpalit ng religious o political affiliation.
Attempt ng iyong spouse na icorrupt o induhing ikaw o ang iyong mga anak sa prostitusyon, o connivance sa corruption o inducement na ito.
Final judgment na nag-sesentence sa iyong spouse ng imprisonment ng higit sa anim na taon, kahit na siya ay napardoned na.
Drug addiction o habitual alcoholism ng iyong spouse na naganap o nadiskubre lamang pagkatapos ng kasal. Kung ang drug addiction o habitual alcoholism ay exist prior to marriage at itinago ng iyong spouse, ang kasal ay voidable pursuant to Art. 46 ng Family Code.
Lesbianism o homosexuality ng iyong spouse na naganap o nadiskubre lamang pagkatapos ng kasal. Kung ang lesbianism o homosexuality ay exist prior to marriage at itinago ng iyong spouse, ang kasal ay voidable pursuant to Art. 46 ng Family Code.
Contracting ng iyong spouse ng subsequent bigamous marriage, whether in o outside the Philippines. Tandaan na ang bigamy ay ground para both sa legal separation at declaration of nullity of marriage. Ang pagkakaiba ay kung sino ang may cause of action (ang taong nag-file). Sa legal separation, ang party na may cause of action ay ang first marriage (halimbawa, ang wife ay maaaring mag-file ng legal separation vs. kanyang husband na may subsequent marriage). Sa nullity of marriage, ang party na may cause of action ay ang second marriage (halimbawa, ang wife ng second marriage ang maaaring mag-file ng kaso dahil ang second marriage ay bigamous at hindi valid. Ang first marriage ay valid pa rin.)
Sexual infidelity o perversion ng iyong spouse. Ang 19th-century medical textbook na Psychopathia Sexualis na isinulat ni Richard von Krafft-Ebing ay instructive sa kung ano ang itinuturing na sexual perversion (halimbawa, sadism, masochism, fetishism, bestiality, sexual inversion sa men at women, rape, nymphomania, onanism/masturbation, pedophilia, exhibitionism, necrophilia, at incest). Ito ay maaaring maging guide sa pag-file ng petition for legal separation batay sa sexual perversion bilang ground.
Attempt sa iyong buhay ng iyong spouse.
Abandonment ng iyong spouse nang walang justifiable cause ng higit sa isang taon. Ayon sa Art. 101, Family Code: “Ang isang spouse ay itinuturing na nag-abandon sa isa kapag siya ay umalis sa conjugal dwelling nang walang intensyon ng pagbabalik. Ang spouse na umalis sa conjugal dwelling ng tatlong buwan o nabigong magbigay ng kahit anong impormasyon tungkol sa kanyang kinaroroonan sa loob ng parehong panahon ay prima facie presumed na walang intensyon ng pagbabalik sa conjugal dwelling.” Ang pag-abandon ng wife sa family o pag-alis sa conjugal house dahil sa abusive conduct ng husband (halimbawa, violent temper) ay itinuturing na justified.

Mahalagang tandaan na ang mga nabanggit na personality disorders ay hindi dapat malito sa psychological incapacity na maaaring maging grounds para sa declaration of nullity of marriage.

Ang sexual infidelity o perversion, abandonment, emotional immaturity, at irresponsibility ng isang tao, at iba pa, ay hindi sa kanilang sarili ay bumubuo ng psychological incapacity sa kontemplasyon ng Family Code.

Para maituring na psychological incapacity, kailangang ipakita na ang mga aksyon na ito ay manifestasyon ng isang disordered personality na nagpapahintulot sa spouse na hindi ganap na matupad ang essential obligations ng marital state, hindi lang basta dahil sa kanyang kabataan, immaturity o sexual promiscuity.

Sa huli, ang ‘unhappiness’ lamang ay hindi ground para sa legal separation. Kailangan mong matukoy kung ano ang sanhi ng iyong unhappiness at i-tailor ang iyong petition para siguraduhing sakop nito ang alinman sa grounds sa ilalim ng Art. 55 ng Family Code.

Ano ang mga Dahilan para Ma-deny ang Iyong Petition for Legal Separation?

Ma-dedeny ang iyong petition for legal separation sa mga sumusunod na grounds:

Kung ikaw ay nag-condone ng offense o act na inirereklamo o may consent sa commission ng offense na ito. Sa isang kaso, ang Supreme Court ay nag-rule na ang act ng husband na himukin ang wife na umuwi sa kabila ng paniniwala na ito’y nag-commit ng adultery, ang katunayan na sumama ang wife sa kanya at pumayag na maiuwi at magkasama silang natulog bilang husband at wife – ang lahat ng ito ay nangangahulugang may naganap na reconciliation sa kanila at may condonation ng husband sa wife.
Kung ikaw ay nag-connive sa commission ng offense o act na bumubuo sa ground para sa legal separation.
Kung parehas kayong nagbigay ng ground para sa legal separation. May kasabihan na “he who comes to court must come with clean hands.” Kaya, kung ikaw rin ay guilty sa act na inirereklamo, idi-dismiss ang iyong petition.
Kung may collusion sa pagitan mo at ng iyong spouse para makakuha ng decree of legal separation. Sa kaso ng de Ocampo vs. Florenciano, ang collusion sa divorce o legal separation ay ang pagkakasundo “sa pagitan ng husband at wife para sa isa sa kanila na mag-commit o lumabas na nag-commit, o representahin sa korte na nag-commit, ng isang matrimonial offense, o para i-suppress ang evidence ng valid defense, para sa layunin na magpa-enable sa isa na makakuha ng divorce. Ang agreement na ito, kung hindi man express, ay maaaring implied mula sa mga gawa ng mag-asawa.” Sa madaling salita, hindi maaaring magkasundo ang mag-asawa para sa legal separation, kung hindi, idi-dismiss ang kanilang petition sa grounds ng collusion.
Ang action ay barred by prescription, ibig sabihin, kung ikaw ay nag-file ng case pagkalipas ng limang taon mula sa pagkakataon ng act na inirereklamo, hindi rin magtatagumpay ang iyong kaso.

Paano Mag-file ng Petition for Legal Separation sa Pilipinas?

1. Kumuha ng Serbisyo ng Abogado

Katulad ng proseso ng pag-file ng declaration of nullity o annulment of marriage, kailangan mo munang kumuha ng serbisyo ng isang abogado.

2. Para sa Abogado: Ihanda ang Petition at I-file ang Kaso sa Korte

Ang iyong abogado ay gagawa ng draft ng petition na dapat naglalaman ng mga sumusunod:

Allegation ng kumpletong facts na bumubuo sa iyong cause of action;
Mga pangalan at edad ng inyong common children;
Ang regime na nag-gogovern sa inyong property relations, mga ari-arian na involved, at listahan ng inyong mga creditors, kung meron man;
Maliban kung mayroon nang naunang kasunduan, ang iyong petition ay maaari ring maglaman ng application para sa temporary spousal support (alimony), custody at support ng common children, visitation rights, administration ng inyong mga ari-arian, at iba pa.

Ang petition ay dapat i-file sa korte ng anim na kopya at magbigay ng kopya nito sa City o Provincial Prosecutor at sa mga creditors, kung meron man, sa loob ng limang araw mula sa pag-file nito sa korte at isumite ang proof of service sa parehong panahon.

Ang hindi pagsunod sa mga requirement na ito ay maaaring maging ground para sa immediate dismissal ng iyong petition.

Ang petition ay maaari lamang i-file ng husband o wife at hindi maaaring i-file ng mga anak o in-laws.

Dapat mong i-file ang iyong petition sa loob ng 5 taon mula sa pagkakataon ng ground sa Regional Trial Court ng probinsya o siyudad kung saan ikaw o ang iyong spouse ay nanirahan ng hindi bababa sa anim na buwan bago ang petsa ng pag-file ng iyong kaso. Ang rule sa venue ay pareho lang sa pag-file ng declaration of nullity o annulment of marriage.

Ang Art. 58 ng Family Code ay nagtatakda na walang aksyon para sa legal separation ang maaaring subukan bago lumipas ang anim na buwan mula sa pag-file ng petition. Ang anim na buwan na cooling-off period ay mandatory para bigyan kayo at ang iyong spouse ng pagkakataon para sa reconciliation.

Tandaan na hindi ipagkakaloob ng korte ang iyong legal separation maliban kung ito ay gumawa ng hakbang patungo sa inyong reconciliation. Kapag nasiyahan ang korte na imposible ang reconciliation, saka lamang ilalabas ang decree.

3. Para sa Clerk of Court: I-raffle ang Kaso at Mag-issue ng Summons

Ang kaso ay i-raffle sa Family Court ng Regional Trial Court kung saan nai-file ang petition.

Ang summons ay pagkatapos ay i-issue ng RTC na nag-uutos sa iyong spouse na sagutin ang petition sa loob ng labinlimang (15) araw mula sa pagtanggap ng order.

Kung hindi mo alam ang kinaroroonan ng iyong spouse, ang service of summons ay maaaring gawin sa pamamagitan ng publication isang beses sa isang linggo sa loob ng dalawang magkasunod na linggo sa isang pahayagan na may pangkalahatang sirkulasyon sa Pilipinas. Ito rin ay iseserve sa kanyang huling kilalang address sa pamamagitan ng registered mail o iba pang sapat na paraan.

Kung ang iyong spouse ay hindi nag-file ng kanyang sagot o nag-file ng sagot ngunit nabigong magtender ng issue, ang korte ay mag-uutos sa public prosecutor na imbestigahan kung may collusion sa pagitan mo at ng iyong spouse.

Bago ang pre-trial proceedings o sa anumang yugto ng kaso, maaaring hilingin ng Korte sa isang social worker na magsagawa ng case study.

4. Dumalo sa Pre-trial Proceedings

Ang pre-trial ay mandatory at ang hindi pagdalo ay magiging sanhi ng pag-dismiss ng iyong kaso.

Kung hindi ka makakadalo sa Pre-trial dahil sa ilang valid na dahilan (halimbawa, ikaw ay nasa ibang bansa), ang iyong abogado o anumang authorized representative ay dapat dumalo sa iyong lugar at ipresenta ang iyong valid na dahilan sa korte.

5. Sumailalim sa Actual Trial

Sa yugtong ito, kailangan mong ipresenta ang lahat ng iyong ebidensya at witnesses para patunayan ang iyong kaso kabilang ang personal na pag-upo sa witness stand para mag-testify. Inirerekomenda na magpresenta ng karagdagang witnesses na personal na nakakakilala sa inyong marital relationship para ma-corroborate ang iyong statement.

Tandaan na ang iyong ground para sa legal separation ay kailangang mapatunayan ng ebidensya. Hindi ipagkakaloob ng korte ang iyong petition sa pamamagitan lamang ng submission ng pleadings, summary judgment, o confession of judgment.

Ang confession of judgment ay nangyayari kapag ang kabilang partido ay lumitaw sa korte at inamin ang karapatan ng complainant sa judgment o nag-file ng pleading na tahasang sumasang-ayon sa demanda ng complainant.

6. Maghintay sa Judgment

Katulad ng sa declaration of nullity o annulment of marriage, ang buong proseso ay karaniwang tumatagal ng dalawa hanggang tatlong taon o higit pa.

Ang panahon bago mo makuha ang desisyon ay lubos na nakadepende sa ilang factors tulad ng kalikasan ng iyong kaso, ang availability ng iyong mga witnesses, ang schedule ng korte, at mga hindi inaasahang pangyayari tulad ng pag-postpone dahil sa sakit o panahon.

Makakaapekto rin sa timeline kung ang iyong spouse ay kumokontesta sa iyong petition; kung may mga ari-arian at custody ng mga anak ang involved; o kung ang Solicitor General ay mag-apela sa kaso. Ang cooling-off period na anim na buwan ay nagdaragdag din sa haba ng oras bago makuha ang desisyon.

Mga Tips at Babala

Ang sexual intercourse pagkatapos malaman ang infidelity ng iyong spouse ay itinuturing na implied condonation, kaya magiging ground ito para sa denial ng iyong petition.
Karaniwang highly contested ang kaso ng legal separation dahil kapag ang spouse ay nahatulan bilang guilty party, ang net profits ng lahat ng kanilang common properties ay forfeited pabor sa mga anak, at kung wala, sa innocent spouse.
Sa judicial separation of property, maaaring magpatuloy na magkasama sa iisang bahay ang mag-asawa dahil ang pinaghihiwalay lamang ay ang kanilang mga ari-arian.
Kung ang wife ay gumagamit ng surname ng kanyang husband, hindi siya maaaring bumalik sa paggamit ng kanyang maiden name kahit na ibinigay na ang decree ng legal separation, maliban na lang kung mayroong judicial authority na nagpapahintulot sa kanya na gamitin muli ang kanyang maiden name (Art 372, 376, Civil Code of the Philippines).

Mga Madalas Itanong

1. Magkano ang gastos sa pag-file ng petition for legal separation?

May misconception na mas mura ang legal separation kaysa sa annulment. Pero hindi ito ang karaniwang sitwasyon.

Depende sa evaluation ng iyong abogado, ang fee ay magbabase sa complexities ng iyong kaso at kung maraming properties ang involved. Sa legal separation, hindi kailangan ang services ng psychologist kaya ang professional fee na para dito ay hindi na kasama.

Karamihan sa mga abogado ay hindi nag-ooffer ng legal separation case as a package kundi mas gusto nilang bayaran lang ng kanilang professional fees, na:

Acceptance fee na nasa Php 50,000 hanggang Php 100,000
Pleading fee na nasa Php 5,000 hanggang Php 10,000
Appearance fee na nasa Php 3,000 hanggang Php 7,000 depende sa lokasyon

Iba pang gastos na dapat isaalang-alang:

Filling/Docket fee na nasa Php 5,000
Cost of publication na nasa Php 15,000 o higit pa kung hindi matagpuan ang iyong spouse at kailangan ng publication ng summons
Miscellaneous o incidental expenses na nasa Php 20,000 hanggang Php 30,000

Para sa mga malalaking law firms at iba pang independent lawyers, ang package fee ay nasa Php 200,000 hanggang Php 500,000 o higit pa.

Sa parehong payment scheme, ang mga factors na kino-consider ay:

Lokasyon
Professional standing ng abogado
Mga halaga na involved
Ang benefits na makukuha mo mula sa grant ng iyong petition (halimbawa, kung ang iyong spouse ay ituturing na guilty spouse at lahat ng properties ay mapupunta sa iyong pabor).

Tandaan na ang mga costs na ito ay estimates lamang. Iba-iba ito depende sa abogado at lugar. Dapat pag-usapan mo ang financial aspect sa iyong napiling abogado bago pumirma ng Retainer Agreement.

2. Maaari bang magpakasal ulit ang legally separated na tao sa Pilipinas?

Magkakaroon ka ng karapatan na mabuhay ng hiwalay mula sa iyong spouse pero hindi mapuputol ang marriage bonds, ibig sabihin, hindi ka maaaring magpakasal ulit. Hindi maaaring magsama ang lalaki sa ibang babae o ang babae sa ibang lalaki.

3. Ano ang mangyayari sa mga ari-arian ng mag-asawa pagkatapos ng legal separation?

Ang inyong property relations (absolute community of property o conjugal partnership of gains) ay dissolved at liquidated at ang iyong spouse (ang offending party) ay wala nang karapatan sa anumang share ng net profits na kinita ng absolute community o ng conjugal partnership, na forfeited pabor sa mga anak at kung wala, sa innocent spouse.

a. Ano ang Absolute Community of Property at Conjugal Partnership of Gains?

Ang property relations sa pagitan ng mga mag-asawa ay kilala rin sa legal terms bilang property regimes.

Sa Pilipinas, may apat na klase ng regimes na nag-gogovern sa property relations ng mga mag-asawa:

System of Absolute Community
System of Conjugal Partnership of Gains
System of Complete Separation of Property
Kombinasyon ng tatlong systems sa itaas

Ang Absolute Community ang regime ng karamihan sa mga kasal sa Pilipinas. Kung hindi gumawa ang mag-asawa ng pre-nuptial agreement bago ang kanilang wedding day, ang system ng absolute community ay automatic na mapipili bilang property regime.

Kasama dito ang LAHAT ng mga ari-arian na pagmamay-ari mo at ng iyong spouse sa oras ng kasal at lahat ng nakuha pagkatapos.

Gayunpaman, hindi kasama ang mga sumusunod:

Property na nakuha DURING the marriage by gratuitous title (halimbawa, by donation o inheritance) kasama ang income nito maliban kung expressly provided ng donor na ito ay magiging parte ng community property
Property para sa personal at exclusive use ng alinman sa spouse (halimbawa, underwear) maliban sa mga jewelry
Property na nakuha bago ang kasal ng isang spouse na may legitimate children o grandchildren

Habang ang system ng absolute community ay ang default property regime ngayon, hindi ito ang kaso bago ang August 3, 1988 (nang maging epektibo ang Family Code) kung saan ang default regime ay ang system ng conjugal partnership of gains.

Sa ilalim ng regime ng Conjugal Partnership of Gains, ikaw at ang iyong spouse ay maglalagay sa isang common fund ang proceeds, products, fruits, at income ng inyong separate properties (kasama ang mga nakuha sa sarili mong pagsisikap o sa pagkakataon).

Ang mga sumusunod ay magiging exclusive property ng mga spouse at hindi magiging parte ng conjugal partnership:

Property na nakuha bago ang kasal
Property na nakuha bago at during the marriage by gratuitous title, halimbawa, by donation
Property na nakuha by right of redemption, by barter o by exchange with property na pagmamay-ari lamang ng isang spouse
Property na binili gamit ang exclusive money ng mga spouse

Lahat ng properties na nakuha during the marriage ay presumed na conjugal maliban kung mapatunayan ang kabaligtaran.

b. Ano ang ibig sabihin ng Net Profits?

Sa absolute community of property, ang net profits ay ang pagtaas ng value sa pagitan ng market value ng community property sa oras ng pagdiriwang ng kasal at ang market value sa oras ng dissolution nito.

Sa conjugal partnership of gains, ang net profits ay lahat ng fruits ng separate properties ng mga spouse at ang products ng kanilang labor at industry.

Ang detalyadong proseso kung paano ka makakarating sa computing ng net profits ay makikita sa kaso ng Quiao vs. Quaio.

4. Sino ang magkakaroon ng custody ng mga anak pagkatapos ng legal separation?

Ang custody ng mga menor de edad na anak ay igagawad sa innocent spouse.

Isasaalang-alang ng korte ang lahat ng relevant na considerations, lalo na ang kagustuhan ng bata na higit sa pitong taong gulang maliban na lang kung ang napiling magulang ay unfit.

Ang parental authority ay isasagawa ng magulang na itinalaga ng korte.

5. Maaari bang mag-reconcile ang legally separated na mag-asawa?

Oo, maaari silang mag-reconcile.

Kung kayo at ang iyong spouse ay mag-reconcile habang pending ang kaso o kahit na pagkatapos na ma-grant ang legal separation, dapat kayong mag-file ng isang joint manifestation under oath sa mismong korte kung saan pending o sinubukan ang inyong kaso na ipaalam sa korte ang reconciliation (Art. 65, Family Code).

Ang reconciliation ay magkakaroon ng sumusunod na epekto:

Kung mag-reconcile kayo habang pending ang kaso – mag-iissue ang korte ng order na agad na mag-terminate sa proceeding.
Kung mag-reconcile kayo pagkatapos mag-render ng desisyon ng korte na granting sa inyong petition PERO bago ang issuance ng decree of legal separation – bibigyan kayo at ng iyong spouse ng option kung gusto ninyong ibalik ang inyong former regime ng property relations (halimbawa, kung dati ay mayroon kayong absolute community of property) o pumili ng bagong regime (halimbawa, gusto niyo na ngayon ng conjugal partnership of gains).
Kung mag-reconcile kayo pagkatapos ng issuance ng decree – mag-iissue ang korte ng Decree of Reconciliation na magse-set aside sa initial na desisyon. Subalit, ang separation ng property o ang anumang forfeiture ng share ng guilty spouse ay mananatili. Gayunpaman, kung kayo ay sumasang-ayon na ibalik ang inyong former regime ng property relations o mag-adopt ng bagong isa, maaari niyo itong gawin din.

Ang iyong abogado ay mag-draft ng isang dokumento (verified motion) na isusumite sa korte para ibalik ang inyong former regime ng property relations o mag-adopt ng bagong isa para aprubahan ng korte.

6. Pareho ba ang legal separation sa judicial separation of property?

Bagaman magkapareho ang legal separation at judicial separation of property sa diwa na nananatili ang bonds ng kasal (ibig sabihin hindi ka maaaring magpakasal ulit), magkaiba ang effects at grounds ng bawat isa.

7. Ano ang mga grounds para mag-file ng petition for judicial separation of property?

Ang judicial separation of property ay maaaring voluntary o for sufficient cause.

Sa voluntary dissolution ng properties, kayo at ang iyong spouse ay simpleng sumasang-ayon na i-separate ang inyong mga ari-arian. Maaari niyo itong gawin sa pamamagitan ng joint filing ng isang verified petition sa korte. Ito ang mas mabilis na kurso ng aksyon dahil ang kasunduan ay voluntary at hindi adversarial.

Sa kabilang banda, kung ang pag-file ng judicial separation of property ay for sufficient cause, maaari mo itong gawin sa alinman sa sumusunod na grounds:

Ang iyong spouse ay nahatulan ng penalty na may kasamang civil interdiction na nag-aalis sa offender ng parental authority o guardianship sa tao o property ng anak, o marital authority, at ng karapatang mag-manage ng kanyang property (Art. 34, Revised Penal Code).
Ang iyong spouse ay judicially declared na absentee.
Loss of parental authority ng iyong spouse as decreed by the court.
Ang iyong spouse ay nag-abandon sa iyo o nabigo sa pagtupad ng kanyang mga obligasyon sa pamilya as provided for in Article 101, Family Code.
Ang iyong spouse ay binigyan ng power of administration sa marriage settlements at inabuso ang kapangyarihang iyon.
Na sa panahon ng petition, kayo ay separated in fact mula sa iyong spouse ng hindi bababa sa isang taon at ang reconciliation ay highly improbable.

Pakitandaan na maaari mo pa ring ibalik ang former property regime na umiiral bago ang separation ng property kapag ang sufficient cause ay tumigil na.

Para sa voluntary dissolution, isang beses mo lamang maaaring ibalik ang iyong former property regime. Pagkatapos nito, hindi na ito ma-grant.

Sa parehong kaso, ang provisions sa complete separation of property ay i-aapply oras na ma-grant ng korte ang iyong petition.

8. Kung mayroon na kaming court decree para sa legal separation at judicial separation of property, kailangan ko pa ba ng consent ng aking spouse kung gusto kong bumili ng real property?

Hindi, dito papasok ang Property regime. Ang property regime ay kilala rin bilang property relations sa pagitan ng mga mag-asawa.

May apat na klase ng property regimes:

System of Absolute Community
System of Conjugal Partnership of Gains
System of Complete Separation of Property
Kombinasyon ng tatlong systems sa itaas

Kapag dissolved na ang absolute community o ang conjugal partnership of gains, katulad ng nangyayari sa judicial separation of property, ang provisions sa complete separation of property ang i-aapply.

Sa ilalim ng regime na ito, maaari mo nang pagmamay-ari, i-dispose, mag-possess, mag-administer, at mag-enjoy ng iyong separate property nang walang consent mula sa iyong spouse. Magiging exclusive mo na rin ang lahat ng earnings mula sa iyong propesyon, negosyo, industriya, pati na ang profits mula sa iyong separate property sa panahon ng kasal.

Sa madaling salita, maaari ka nang bumili ng real property gamit ang iyong sariling pondo nang hindi kinakailangan ang consent ng iyong spouse o na siya ay kasali sa transaksyon.

9. Dapat ko bang hintayin ang grant ng aking petition for legal separation bago ako makapaghiwalay sa aking spouse?

Hindi.

Sa ilalim ng Art. 61 ng Family Code, may karapatan kang mabuhay nang hiwalay mula sa iyong spouse pagkatapos ng filing ng petition for legal separation.

10. Ako ay isang battered wife. Maaari ba akong mag-file ng legal separation kahit 68 years old na ako? Gusto ko lang pigilan ang aking husband sa pagbenta ng aming mga ari-arian.

Oo.

Walang age limit ang pag-file ng legal separation case basta mag-file ka ng kaso sa loob ng 5 taon mula sa oras na naganap ang iyong cause of action.

Kung ang pangunahin mong concern ay ang paghihiwalay ng inyong mga ari-arian, maaari mong isaalang-alang ang pag-file ng judicial separation of property sa halip.

11. Ano ang pagkakaiba sa pagitan ng de facto separation at legal separation?

Ang legal separation ay nangangahulugan na may inilabas na decree ang korte matapos ang pagdaan sa proseso na itinakda ng Family Code.

Ang hiwalayan na walang ganitong proseso ay isang de facto separation. Sa ibang salita, ang mag-asawa ay magkahiwalay na naninirahan ngunit hindi pa nakakakuha ng court decree na nag-grant ng legal separation kaya sa mata ng batas ay kasal pa rin sila.

Ang de facto separation ay hindi magbibigay sayo ng parehong epekto na itinakda sa Art. 63 ng Family Code, halimbawa ang liquidation ng iyong mga ari-arian at forfeiture ng share ng guilty spouse sa net profits na kinita ng inyong conjugal properties; custody ng minor children pabor sa innocent spouse; disqualification ng guilty spouse mula sa pagmana; revocation ng donasyon pabor sa offending spouse, at iba pa.

12. Nakatira ako ngayon sa US at gusto kong mag-file ng legal separation laban sa aking husband na mahigit 3 taon ko nang hiwalay. Kailangan ko bang mag-file ng kaso sa Pilipinas o pwede ko itong gawin dito sa US?

Ang kaso ay dapat i-file sa Pilipinas dahil ang US ay walang jurisdiction sa kaso.

Ang iyong abogado sa Pilipinas ay maaaring magpadala sayo ng kopya ng petition. Pagkatapos ay maaari kang pumunta sa Philippine Embassy o Consulate at ipa-authenticate ang verification at certification against forum shopping ng isang duly authorized officer ng Philippine Embassy o Consul.

Ang iyong abogado o sinumang tao na may tamang authority ay maaaring mag-file ng kaso sa korte sa Pilipinas.

13. Nakakuha ako ng access sa phone ng aking wife at nalaman ko na siya ay nagtataksil base sa text messages sa pagitan niya at ng kanyang highschool classmate. Maaari ko bang gamitin ang text messages sa kanyang phone bilang ebidensya ng kanyang infidelity?

Ang text messages ay maaaring gamitin bilang ebidensya kung ma-authenticate mo ito sa paraang itinakda sa ilalim ng Rules on Electronic Evidence (REE).

Sa ilalim ng Sec. 1 (k) ng REE, ang text messages ay itinuturing na “Ephemeral electronic communication”.

Ang Ephemeral electronic communication upang maging admissible bilang ebidensya ay kailangang mapatunayan sa pamamagitan ng testimonya ng isang tao na parte nito o may personal na kaalaman dito. Sa kawalan o unavailability ng nasabing witnesses, maaaring tanggapin ang ibang competent evidence (Sec. 2, Rule 11, REE).

Sa kaso ng Zaldez Nuez vs. Elvira Cruz Apao1, inamin ng Supreme Court ang palitan ng text messages sa pagitan nina Zaldy at Elvira bilang ebidensya laban sa huli dahil ito ay na-authenticate ayon sa Sec 2, Rule 11 ng REE.

Ang authentication sa kasong ito ay ginawa sa sumusunod na paraan: ang complainant na siyang tumanggap ng nasabing messages at samakatuwid ay may personal na kaalaman dito ay nag-testify tungkol sa kanilang contents at import. Inamin din ng Respondent na ang cellphone number na nakareflect sa cellphone ng complainant mula kung saan nanggaling ang mga messages ay kanya. Ang Respondent at ang kanyang counsel ay pumirma at nagpatotoo sa veracity ng text messages sa pagitan niya at ng complainant.

14. Valid ba ang kasunduan sa Barangay at maaari bang ituring na legal separation? Sakop ba ng Barangay jurisdiction ang hiwalayan ng mag-asawa?

Malinaw ang batas natin: Hindi valid ang kasunduan sa barangay dahil walang jurisdiction ang huli sa subject matter.

Nagtatakda ang Section 2035 ng New Civil Code of the Philippines na walang compromise sa mga sumusunod:

Civil status ng mga tao
Ang validity ng isang kasal ng legal separation
Future support
Ang jurisdiction ng korte
Future legitime (mana)

Kung ang inyong pinagkasunduan ay sakop ang prohibisyon sa itaas, hindi ito valid.

15. Legal na kasal ako pero kami ng aking asawa ay matagal nang hiwalay, 10 taon na. Wala kaming prenuptial agreement. Gusto kong bumili ng condominium pero ayaw kong maging parte dito ang aking asawa. Paano ko ito magagawa?

Ang lahat ng properties na binili habang kayo ay kasal ay presumed na kasama sa inyong conjugal properties kung wala kayong naunang regime bago kayo ikinasal, kahit pa kayo ay matagal nang hiwalay (Art. 93, Family Code).

Ang paghihiwalay ng mga ari-arian habang kasal ay hindi maaaring mangyari nang walang judicial order. Kailangan mong mag-file ng legal separation o judicial separation of property alinsunod sa Art 134 at 35 ng Family Code.

16. May pending legal separation case laban sa akin ang aking asawa sa Regional Trial Court ng Quezon City. Natatakot ako na magpasya ang korte na ibigay sa aking asawa ang lahat ng karapatan sa aming mga ari-arian. Pwede ko ba ibenta ang aming farm lot habang pending ang kaso? Ayaw kong magkaroon ng share ang aking asawa sa proceeds ng sale dahil sarili kong pera ang ginamit ko para bilhin ang property. Wala kaming prenuptial agreement noong kami ay ikinasal.

Hindi maaaring ibenta ang property nang walang consent mula sa iyong asawa. Sa isang absolute community, lahat ng ari-arian na nakuha habang kasal ay presumed na conjugal maliban na lang kung ito ay isa sa mga expressly excluded ng batas.

Sa isang kaso6, ininvalidate ng korte ang sale ng isang conjugal house na ibinenta ng husband habang pending ang kaso ng legal separation. Pinasyahan ng korte na walang awtoridad ang husband na ibenta ang conjugal property nang walang consent ng wife.

Ang buyer din ay itinuring na buyer in bad faith dahil sa hindi pagsasagawa ng due diligence bago bilhin ang subject property.

17. Pwede pa ba akong mag-file ng annulment matapos na ma-grant ng korte ang aking legal separation?

Oo, maaari pa rin. Ang annulment o nullity cases ay may iba’t ibang causes of action o grounds. Ang pag-file ng isang kaso ay hindi nag-eexclude ng isa pa.